Afgelopen weekend heb ik op de midden 14e eeuwse markt te Seeth-Ekholt (bij Hamburg) een lantaarn gekocht van een Duitse handwerksman wiens naam ik helaas niet weet. Ik herkende de vorm van de lantaarns die hij verkocht als typisch voor de tijd die Deventer Burgerscap uitbeeldt en moest er dus gewoon een hebben. Hieronder vind je een kleine samenvatting van de relevante bronnen die ik voor lantaarns heb met als afsluiter de aangeschafte reconstructie.

In 1346 betaalde een lantaarnmaker, of iemand die in elk geval zo heet, geld aan het stadsbestuur om het burgerschap van Deventer te mogen verkrijgen:

Receptum Herbordi de concivitatu
Primo a Johanne Lanternenmaker 24 s.

Het is dus goed mogelijk dat er een maker van lantaarns in Deventer woonde.
In de rekening van het huishouden van de adelijke Jan van Blois van 1361-1362 staan onder andere de volgende posten:

Item costen 5 lanternen die men in die reyse hadde ter coken ende anders waer 8 s.
Eerst den wachters eene lanterne verbonden mit ysere, coste 16 d.
Item 5 lanternen te hanghen ende binden 8 s.

Hier uit kan worden opgemaakt dat men op reis (in dit geval een militaire campagne) lantaarns mee nam voor in het kampement, zoals in de keuken maar ook elders. Wachters blijken lantaarns te hebben gehanteerd en deze konden worden verstevigd met ijzer. Ook konden lantaarns worden opgehangen danwel hangend gedragen worden. Dit laatste zien we terug op een schilderij in grisaille van ca. 1375, besteld door de Franse koning Charles V; het Parament de Narbonne:



Niet alleen in Frankrijk, maar ook in het Heilige Roomse Rijk werd dit type lantaarn gebruikt. Een Keuls ca. 1370-1380 schilderij met daarop het leven van Christus weergegeven, laat ook een dergelijke lantaarn zien:



Het type lijkt nog minstens een eeuw daarna populair te zijn gebleven. Op het Keulse Lyversberg Passion schilderij van 1464-1466 zien we een soortgelijk exemplaar:



Zoals op dit schilderij te zien is wordt het deurtje van de lantaarn met een veter gesloten. Ook de lantaarn die ik gekocht heb heeft deze sluiting. De veter zelf mist alleen, die moet de klant zelf maken.



Toen ik de lantaarn kocht kreeg ik er een bijenwas kaars bij. Tijdens het banket op zaterdagavond te Seeth-Ekholt kon ik de lantaarn dus gelijk testen.



Ik moet zeggen, hij bevalt goed!



Last weekend I bought a lantern from a German craftsman on the mid-14th c. market at Seeth-Ekholt (near Hamburg). I recognized the shape of the lantern as one typical for the time portrayed by Deventer Burgerscap so I just had to get one. This acquisition was a good reason for me to dig up some sources on these lanterns as well.

In 1346 a lanternmaker, or at least someone with that name, paid money to the city of Deventer to gain Deventers citizenship.

Receptum Herbordi de concivitatu
Primo a Johanne Lanternenmaker 24 s.

In the accounts of the household of nobleman Jan van Blois (living in the county of Holland) are the following entries:

Item costen 5 lanternen die men in die reyse hadde ter coken ende anders waer 8 s.
Eerst den wachters eene lanterne verbonden mit ysere, coste 16 d.
Item 5 lanternen te hanghen ende binden 8 s.

An entry stating that five lanterns were bought to bring with them on campaign, to put in the kitchen and elsewhere. Another for a lantern for the guards to be binded with iron. And the third one for five lanterns to be binded and hanged (handles put on?).
The hanging of a lantern can be seen on a painting of c. 1375, ordered by the French king Charles V; the Parament de Narbonne. Not just in France, but also in the Holy Roman Empire this type of lantern was used. A c. 1370-1380 painting from Cologne, depicting the life of Christ, shows such a lantern. And the type of lantern seems to have been popular still a century later as it shows in the Cologne painting of 1464-1466 called the Lyversberg Passion.
As can be seen on this painting the door of the lantern has to be closed by means of a lace. The lantern that I have bought uses the same system, though the customer has to make or buy such a lace himself. I did get a beeswax candle with the lantern, which I promptly used to light up the great Saturday evening banket at Seeth-Ekholt. I think the lantern looked great!