Het tweetalige Bouc vanden Ambachten / Livre des Mestiers, dat in ca. 1371 in Brugge werd geschreven, stelt duidelijk waar een burger het allemaal niet aan mag ontbreken in zijn huis aan meubilair, potten en pannen, etc. Ook tafelgerei passeert de revue, bijvoorbeeld:

The bilingual Bouc vanden Ambachten / Livre des Mestiers, written in Bruges in c. 1371, clearly states what a civilian should have present in his house like furniture, pots and pans, etc. Also tablewear is mentioned, for example:


Noch moet men hebben tenine telioren ende plateelen, scotelen ende saussieren, zoutvaten ende taillioren ende candelaeren van copre.

Encore faut il avoir plas d’estain et platiaus, escuelles et sausserons, salieres et tailloirs et candeleirs de cuevre.

"Also, one should have pewter trenchers and plates, dishes and saucers, salt cellars and trenchers and candleholders of copper."


Als ik dit, voornamelijk tingoed, lijstje neem als een uitgangspunt voor het recreëren van mijn eigen 1370 gedekte tafel, kan ik al een paar objecten aanvinken, namelijk de tenine saussieren, zoutvat & candelaeren van copre.

If I take this, mostly pewter, list as a starting point for recreating my own 1370 set table, than I can check away some of the objects already, namely the saucers, salt cellar and candle holders.



De tinnen saussieren zijn afkomstig van Lion Heart Replicas en in het algemeen gebaseerd op laat middeleeuwse vondsten. Zie ook http://deventerburgerscap.blogspot.com/2008/09/recente-aanwinsten.html

The pewter saucers are from Lion Heart Replicas and are based on late medieval finds. Already bought in 2008.: http://deventerburgerscap.blogspot.com/2008/09/recente-aanwinsten.html



De messing candelaeren zijn aangekocht bij Poolse koopman (Historical Reconstructions Cezar (geen website) bij de veldslag reenactment te Morimondo dit jaar in mei. Zie ook: http://deventerburgerscap.blogspot.com/2010/05/morimondo.html
Ze zijn nagemaakt naar een archeologische vondst uit Polen. Omdat zij van hetzelfde type zijn als deze Brugse kandelaartjes http://deventerburgerscap.blogspot.com/2009/03/pewter-candleholders.html van ca. 1370-1380 was ik in elk geval zeker over de datering ervan. Eenmaal thuis kwam ik er achter dat zo'n kandelaar ook in s'Hertogenbosch is opgegraven.

The brass candle holders were acquired from Polish merchant Historical Reconstructions Cezar (no website) while at the Morimondo battle reenactment this year in May: http://deventerburgerscap.blogspot.com/2010/05/morimondo.html
They were made after a archaeological find from Poland. But seeing their resemblance to the small pewter ones from Bruges http://deventerburgerscap.blogspot.com/2009/03/pewter-candleholders.html, which date from c. 1370-80., I was at least sure of a correct dating. Back home I found out such a candleholder was dug up from the Dutch town of s'Hertogenbosch as well.



Het tinnen zoutvat heb ik gisteren gekocht! Dit fijne werkstukje is gemaakt door Scip van Aventueren (website in aanbouw hoor ik). Het is gebaseerd op een midden 14e eeuws beschadigd exemplaar dat mogelijk in Frankrijk gemaakt is. Het bevind zich in het Joanneum Museum in Graz, Oostenrijk.

And the pewter salt cellar was bought yesterday! This lovely piece of work was made by Scip van Aventueren (website forthcoming so I hear). It is based on a mid 14th c. damaged specimen, now in the Joanneum Museum in Graz, Austria, which was maybe made in France originally.

In de erfenis-wetten van de Westfaalse stadjes Geseke en Rüthen staan lijsten opgesteld met smidse gereedschappen. Hierdoor krijg je een leuk inkijkje in wat voor dingen een smid moest hebben om te kunnen werken én hoe die toen genoemd werden.

In the laws on inheritance of the Westphalian towns of Geseke and Rüthen one can find lists of smithy tools. It gives a nice insight into what tools a smith needed to have and what their names were.


Geseke, c. 1360-70

Wat men ghevet tho der smede herwede. Dat beste anebelte, is dar nicht dan eyn dat selvet hort dar to, sint dar mer, de anderen bliven in der were, twe blasbelge eyn hanthamer und eyn vorhamer, eyn scherven tange und eyn hant tange, eyn scredere, eyn spunt nagel yseren, eyn hofnagel yseren, eyn hofhamer, eyn hoftange, scufyseren, zentyseren, hofmest, de esen quast, de wellenlepel, hertyseren, eyn underyseren, eyn spankrampe, eyn stempel, eyn dorslach und dat scortevel.

'What is given to the smiths inheritance. The best anvil, is it not there then one that belongs thereto too, are there more, then the others stay in the inheritance, two bellows, a handhammer and a forehammer, a plate pair of plyers and a hand pair of plyers, an anvil chisel, a rivet nail iron, a hoofnail iron, a hoofhammer, a hoof pair of plyers, shoveliron, 'zent?' iron, hoofknife, an ashes brush, the welding spoon, hearth iron, a underiron, a tensionclamp, a stamp, a nail punch and an apron.'


Rüthen, 14th c.

Wer et eyne Smyt do ghvet he tho dussen vorgen. dingen est se da synt, syne blaasbeelghe, synen hanthamer, eyn lopen, eynen hofhamer, eyne hoftangen, eyn scorthevel und eyn scufyseren.

'Is it a smith, then he gives in addition to the forsaid things, if they are there, his bellows, his handhammer, a small shovel, a hoofhammer, a hoof pair of plyers, an appron and a shoveliron.'

Laatst vond ik een wet ten behoeve van de wantsnijders in het vreedzaam reguleren van hun handel in stoffen in Lüneburg van 1402. In het kader van het bouwen aan mijn personage als koopman uit Deventer vond ik dit erg leuk om te lezen. Hier volgen een aantal bepalingen uit dit document, met snelle niet helemaal foutloze vertaling door mij:

Some days ago I found a law which regulates the cloth cutters trade in cloth in Lüneburg in 1402. As I am still or always constructing a merchants persona from Deventer I found this very interesting to read. Here is a selection from this document, with quick and very dirty translation by me:


Item ok enschal nemant deme anderen sine koplude enttheen efte entropen, wan se over dem renstene gaen; vor wes kisten se negest syn, de mach en tospreken, eft he wylle.

Niemand (geen wantsnijder) zal de anderen hun kooplieden (klanten) ontnemen (?) of toeroepen, wanneer ze over de stenen lopen; voor wiens kist ze het meest dichtbij zijn, diegene mag hen toespreken, als hij wil.

No one (no cloth cutter) shall take or call away another mans merchant (customer), when they walk over the stones; for whoms chest they are standing closest, he may call to them, if he wishes.


Item nemant schal sin want uppe de bank setten vor synes naber kisten, he endo dat myt synes naburs willen.Wert he darumme beclaged, he schal dat betere myt III lb.

Niemand zal zijn stoffen op tafel zetten vóór zijn buren hun kisten, tenzij met goedkeuring van zijn buren. Als hij daarom aangeklaagd wordt, zal hij 3 lb. moeten betalen als boete.

No one shall put out his cloth on a table in front of the chests of his neighbours, unless with their consent. If he is accused of doing this, he shall have to pay a fine of 3 lb.


Item ok enschal nemant syn want hoger upstapelen vor sine kisten uppe der bank, dan VI stucke smales Engels. We sin want utsettet, de schal dat wedder insetten alse he ersten kan, dat he synem nabure nynen schaden do.

Ook zal niemand zijn stoffen hoger opstapelen voor zijn kist op de tafel, dan 6 stukken smal Engels. Wie zijn stoffen naar buiten zet, die zal dat weer naar binnen zetten zo snel hij kan, zodat hij zijn buren geen schade doet.

Also no one shall stack up their cloth before their chest on the table higher than 6 pieces of narrow English (cloth). Who puts out their cloth, he shall get it back in as soon as possible, so as not to harm his neighbours.


Item kemen koplude uppe de lofynnen efte up dat wanthus unde spreken in dat gemeyne: "wy hadden gerne want", edder: :"ick hadde gerne want", so schal nymant spreken: "wat wande wolde gy hebben?" men he mach spreken: "des is hyr genoch veyle". Nemant endegedinge myt den luden, mer malk ga vor syne kisten; vor wes kisten de koplude negest komen, de spreke en to unde vorkope en, ist he kome.

Als er kooplieden in de losinnen (marktplaats?) of in het wanthuis binnenkomen en in het algemeen spreken: "wij hadden graag stoffen", of "ik had graag stof", dan zal niemand zeggen: "wat voor stoffen wil jij hebben?" maar hij mag spreken: "er is hier genoeg". Niemand gaat onderhandelen met de kooplieden, maar elk gaat voor zijn kist staan, en voor wiens kist de kooplieden het meest dichtbij komen, die spreekt hij toe en verkoopt hij aan, als ze zijn gekomen.

When merchants enter the losinnen (marketplace?) or the clothhall and in general say: "we would like to have cloth", or "I would like to have cloth", then no one shall say "what kind of cloth do you want?" but he may say "there is plenty enough here". No one shall go trade with the merchants, but each shall stand before his chest, and when their chest is closest when the merchants pass, he can talk to them and sell to them, if they come.


Item droge en kopman wand umme besyndes willen unde wolde darna to eneme anderen gaen unde halen ok want umme besyndes, des schal men nemande staden, id ensy dat he dat ander want wedderbracht hebbe synem nabure.

Als een koopman stof draagt om het te kunnen bekijken en als hij daarna naar een ander wil gaan om daar ook stof te halen om te bekijken, dit zal niemand toestaan, tenzij hij eerst de andere stof weer teruggebracht heeft bij zijn buur.

When a merchant carries cloth to look at and wants to go to another and get there also cloth to look at, no one shall allow this, unless he has first brought the cloth back to his neighbour.


...

Item eyn jewelik wantsnyder schal hebben enen wachter myt enem spete und mit enem ysern hode und mit ener luchten dar eyn licht inne barne vor siner wantkisten so lange bet de erste misse ut ys unde dat me van dage sen moge.

Elk wantsnijder zal hebben een wachter met een speer en een ijzeren hoed en met een lantaarn waar een kaars in brand voor zijn stoffenkist zo lang tot de eerste mis uit is en men de dageraad kan zien.

Each cloth cutter shall have a guard with a spear and a iron hat and a lantern with a burning candle in it, for his clothchest as long as the first mass is done and the break of day can be seen.


Item ok schal eyn jewelik wantsnyder sinen wachter anrichten, dat he nynerlye unstur dede in den wanttelden und myt synen medewachteren.

Ook zal elk wantsnijder zijn wachter instrueren, dat hij op geen manier onstoer doet in de stoffenruimtes en met zijn medewachters.

Also each cloth cutter shall instruct his guard, that he shall in no way behave uncouth in the clothrooms and with his fellow guards.