I have a new knife!

 

Phase I: Documentation

Ever since I received my copy of the book 'Der Pritzwalker Silberfund; Schmuck des späten Mittelalters' in 2010, it has been on my bucket-list to have a knife made with a silver handle-mount like the one displayed on page 31.
This mount was part of a hoard that was discovered by father and daughter Amunde in 1858 at the parish of Burs on the Baltic island of Gotland. It had been buried there in 1361 for safekeeping when the Danes invaded the island. The Gotlanders were slaughtered at the battles of Mästerby and Wisby and we can assume that the owner of the hoard was one of them, since the treasure was never reclaimed. It is now kept in the Historiska Museet (Swedish History Museum) in Stockholm.

from Krabath, S. (2006), Der Pritzwalker Silberfund; Schmuck des späten Mittelalters

Masterpieces mentioned in north German goldsmith guild statutes

It is this type of knife-mount that was one of the masterpieces that a goldsmith-journeyman had to make before he could become a master of his trade. We find this mentioned in the goldsmith guild statutes of several important Hanseatic towns of the fourteenth century and even as far west as Groningen in the early sixteenth century. The underlined parts of the text are about the knife-mount in particular and I have translated these bits for you.


Stade, early fourteenth century
Quicunque aurifaber volens fieri suus ipsius dominus debet facere annulum aureum, fibulam anglicam, fibulam subarracionis gheblakmalet et anulum cultello circumdatum dictum byworp eciam gheblakmalet.
- 'a ring around the knife, called a byworp, also inlaid with niello' -

Riga, 1360
Vortmer we sulhere wille werden, de sal maken en gulden vingerin mit vinsteren und ene Engelsche brazen, und ene hanttruwe brazen geblackmalet, und einen biworp mit smelte; desse clenode sal he wisen den mesteren und den olderluden des ammetes.
- 'a biworp with enamel' -

Hamburg, 1375
Darna scholen de wergkmeister darto zeen, dat he sin ampt wol kone, unde schal maken eyn guldene vingern mit wormeshoveden unde eyn par bende mit smelte to eneme meste, by des wergkmeisters brede.
- 'a pair of bands with enamel for a knife' -

Wismar, 1380
Vortmer, welk goltsmit sines sulves wil werden, de schal tovorn maken en guldene vynghern, ene enghelsche breetzen vnde ene hanttruwe gheblackmalede breetzen unde enen byworp ghelecht umme een mees, ok gheblakmalet.
- 'a byworp laid around a knife, also inlaid with niello' -

Riga, 1393
Und he sal maken dre stucke werkes, dat en en gulden vingerlin, dat ander 1 paar biworpe mit text-buckstaven, dat derde en hantrouwe bratze, und de dre stucke werkes sal he vor dat werk bringen.
- 'one pair of biworpe with letters' -

Lüneburg, around 1400
Item schal he maken dre stucke werkes in des werkmesters bode: dat erste is eyn gulden vingeren myt vinsteren und myt wormeshoveden; dat ander is eyn par byworpe myt swibogen und myt dereken darynne und amlegeret; dat drudde is eyn handtruwebratze gegraven myt bökstaven und amlegeret.
- 'a pair of byworpe with arches and with doors (?) therein and enameled' -

Wismar, 1403
Item Wen hir danne en knecht en Goldtschmidt werdt de schal also syn werck maken Int Erste enen golden rinck mit ener hogen kasten und mit twene drakenkopken und eme Bresse mit enem engell, und ene bresse mit der vortruwing gheblackmalt, und enen byworp baven up dat Mess, ock gheblakmalt
- 'a byworp on top of the knife, also inlaid with niello' -

Groningen, 1512
de twe stucke werckes soelen zijn twe bewarpe myt beesten ghesneden onder glas gheanuliert ende elck beworp sal hebben een sunderlinge manieer. Dat derde werck sal syn een gulden gestrengede rynck gedreit vergadert
- 'two bewarpe cut with beasts and enameled with glass and each beworp shall be in a different manner' -

Other sources and thoughts

In the Historical Museum of Szczecin in Poland (the former Hanseatic town of Stettin) another three extant pieces of these 'byworpe' are kept. They were part of a local hoard that was buried in the early fifteenth century. Hugh McDonald made the following photo when he was there in 2013, for which he has my gratitude. Two of these have the same opening from which the knife blade can protrude as the Gotland specimen has.

photo by Hugh McDonald (2013) of three silver knife mounts in the Historical Museum of Szczecin

Alas, I know of no extant examples of silver knife mounts from the Low Countries. There is evidence though that knife handles were indeed furnished with silver over here in the fourteenth century too. In the 1358-1359 household account of Dutch nobleman Jan van Blois there are three entries for knives mounted with silver, for example: Item den selven een mes mit sulver beslaghen, 40 sc.
Because the medieval goldsmith guild statutes of Deventer are no longer around, it is unclear if these mounts were called 'byworpe' there as well. The fact that Deventer was situated on the border of the Low German language region and the fact that they were called 'beworp' in Groningen in 1512, gives food for thought though.

Phase II: Reconstruction

The design

In Deventer Burgerscap I portray a merchant called Henrik ter Brugghen. In the war of the Hanseatic League with Denmark in 1367-1370 he was one of Deventers soldiers on campaign in Denmark and Skane, so he might have picked up the knife there. And as Deventer merchants also traded intensively with the Baltic area through the Hansa network, it seems logical that Henrik might also have bought a knife with silver mounts on one of his business trips there. As you can see the provenance of the knife makes for a great conversation piece at living history events today.

With this in mind I decided to have a knife reproduced, using the Gotland extant mount. I asked a friend who works at the Historiska Museet if he could come by detailed photos of it. In response, the museum had the piece photographed and put them online in their collection database, for which I am very grateful. The text says + HELP MARIA -+ HELP x IHESVS. The 'collar' through which the blade should go seems to have been gilt.

photos by Historiska Museet (2015) of the knife mount from Burs, Gotland

In the north German goldsmith statutes sometimes a pair of mounts are mentioned. Therefor, I opted for a pair of mounts on the reproduction as well. I thought it easiest to have the top mount to be a copy of the extant one too, but with a cap on the end instead of the 'blade-collar'. Because of the mention of wormeshoveden / drakenkopken (wyrmheads / dragonheads) on rings in the statutes, and because of the mural paintings in Archeon being from house Drakenburg in Utrecht (one of my research projects), I chose a wyrm / dragon as cap decoration. I found a good example of such a beast in the fourteenth century finds from Wiener Neustadt in Austria.

from Hofer, N. (2014), Der Schatzfundt von Wiener Neustadt

from Hirschberg, R. M. (2005), Messerformen im Hochmittelalter unter besonderer Berücksichtigung der Mark Brandenburg

drawing by Bertus Brokamp (2016)

The replica

In October 2015 I contacted Anton & Ludmila of Gothic Cast and asked if they could make this knife for me and gave them the above design info. I requested a blade with iron core and steel cutting edge, for the handle to be made in walnut burl wood and to have gilding on the mounts' collar, arches and end cap.
A few weeks ago, at the Battle of Wisby reenactment at Wisby, they gave it to me in person. It was pretty special to get this knife there; a knife with a silver mount that was based on the one that had been buried nearby in Burs, because of that same war in 1361. And although the knife differs from my design (it is straight all along, instead of having the sleek curves from tip to end), I still think it looks majestic! Or should I say Mercantile? ;-)







Now I just need a good scabbard to go with it....

Volgens de 18e eeuwse stadssecretaris van Deventer, de heer Dumbar, was er in oude documenten bewijs te vinden voor een goudsmedengilde in Deventer in de 14e eeuw. Helaas zijn de gildestatuten daarvan niet bewaard gebleven. Wel hebben we die van Utrecht uit ca. 1382. Een deel daarvan is gewijd aan kwaliteitscontrole. Bijvoorbeeld: ... wat werc ghevonden worde ghevullet mit lode, mit yser of mit anders enyghen zaken, dat men proeven mochte dat valsch waer ... Item en zel men ghene valsche stene zetten in goude ...

The 18th c. Deventer magistrate secretary, mr Dumbar, found proof in old documents of the existence of a goldsmiths guild in Deventer in the 14th century. Sadly its statutes had already been lost. Luckily we still have those for the goldsmiths of Utrecht, from c. 1382. Part of them aim to control the quality of the work produced there. For instance pieces filled with lead or iron (instead of precious metal) were deemed to be false. Also putting false stones into gold was forbidden.

Een bekende Utrechtse goudsmid uit die tijd is Elias Scherpswert die o.a. in 1362 voor de heer van Gouda en Schoonhoven, Jan van Blois, een mooie riem maakte: Elyaes Scarpzwaert den goutsmit tUtrecht ... Item minen joncher ghemaect bi Elyas voirscreven voir Paeschen enen riem dat zulveren lewinnen op stonden mit sproken ...
In hetzelfde jaar maakte hij een reliekhouder van de Heilige Frederik voor in de Sint Salvatorkerk te Utrecht. Dit wordt heden ten dage in het Rijksmuseum bewaard en getuigd van groot vakmanschap.

A well known goldsmith from Utrecht from that period was Elias Scherpswert. For example in 1362 he made a belt for the lord of Gouda and Schoonhoven, Jan van Blois, to wear with Easter which was decorated with silver lionesses and verbs. And in the same year he produced the stunning reliquary bust of St. Frederik for the St. Salvatorchurch in Utrecht. This piece is nowadays kept in the National 'Rijksmuseum' in Amsterdam.

In de late 14e eeuw was de toplaag van de stedelijke samenleving door het handeldrijven zó kapitaalkrachtig geworden, dat zij zichzelf de aanschaf van dezelfde modieuze en peperdure kleding kon veroorloven als de adel. Het meest treffend werd dit geschreven door Jan van Dixmude over het jaar 1379:

Tvolc al zo wel te lande als in den steden, waren costeliker en bet ghecleet dan die edele in Vlaenderen ende in Vrankeryc.
'Het volk, zowel op het platteland als in de steden, was kostelijker en beter gekleed dan de edelen in Vlaanderen en in Frankrijk.'

Hét mode accesoire van deze tijd was een brede heupgordel beslagen met zilveren plakken, welke soms verguld waren. Jan schrijft hierover:

Die mans hadden riemen van selvere weghende drie maerc of viere.
'De mannen hadden riemen van zilver, wegende 3 of 4 mark.'

Eén mark zilver is ca. 246 gram, dus 3 mark is ca. 738 gram en 4 mark is bijna een kilo.

Als koopman van Hanzestad Deventer kan ik natuurlijk niet achterblijven om ook zulk een representatieve gordel aan te schaffen. Per slot van rekening moet ik er op mijn Paasbest uitzien, als ik met Pasen, Pinksteren en Kerst naar de kerk ga, als ik een belangrijke handelsovereenkomst sluit of als ik met het stadsbestuur vergader.
Eind 2009 is hij bij Bractea besteld en vandaag werd hij bezorgd! Het ontwerp is gebaseerd op het grafmonument van Lodewijk van Lichtervelde. Ik laat de fotos (copyright Bractea 2011) voor zichzelf spreken.


In the late 14th century the upper class of urban society had become so rich by its profitable trading, that it could afford itself the aquisition of the same fashionable and highly expensive clothing as the nobility. This was best described by Jan van Dixmude about the year 1379:

'The people, both in the countryside and in the cities, were dressed more costly and better than the nobles in Flanders and in France.'

Thé fashion accesory of these times was a wide hipgirdle with silver plaques mounted on it, which were sometimes gilded. Jan van Dixmude writes about this:

'The men had ... belts of silver, weighing 3 or 4 marcs.'
One marc of silver is c. 246 grams, so 3 marc is c. 738 grams and 4 marc is almost a kilo.

Of couse as a merchant of Hanseatic Deventer I can not refrain from aquiring such a representative girdle. I need to look the fashionable part when going to church with Easter, Pentecost and Christmas, when making an important trading deal and when in a meeting with the aldermen.
So in 2009 I ordered it with Bractea and today the mailman delivered it! It was to be made after the effigy of Lodewijk van Lichtervelde. I will let the pictures (copyright Bractea 2011) speak for themselves.







De gordel bestaat uit stevig leer, omtrokken met bordeaux rood zijdefluweel, met daarop 18 beslagstukken van ca. 5,75 cm bij 5,75 cm. Een van de stukken heeft een beugel waar een zwaard, dolk of buidel aan gehangen kan worden. Naar keuze kunnen nog 1 of 2 extra stukken in de gordel ingevoegd worden. Er zijn 5 verschillende monsterhoofdjes die de beslagstukken sieren, gemaakt naar het Lichtervelde grafmonument.

In een rekeningpost van de Hollandse edelman Jan van Blois komt een soortgelijke riem voor, maar dan nog zwaarder dan die van mij en met hondjes die botten knagen als versiering op de beslagstukken:
Eene zulveren vergulden riem op fluweel gheslagen, daer in die stucke stonden, hondekine been knagende, woech 't zulver 6 marc, 't marc 4 lb. 16 s.

Dergelijke riemen konden zelfs nog veel zwaarder worden. In een brief uit 1403 geeft de dan ca. 33 jarige in Brugge levende hanzekoopman Hildebrand Veckinchusen aan dat:
Myn grote sulveren gordel weghet 12 marc 2 unse troysch, myt deme reyme weghet 13 marc 7 unsse troysch.
'Mijn grote zilveren gordel weegt (aan zilver) 12 mark en 2 ons troois, en met de riem weegt hij 13 mark en 7 ons troois.'


The girdle consists of a sturdy leather belt, covered with a bordeaux red silk velvet, with 18 plaques mounted on top, each 5,75 cm square. One plaque has a bar to suspend a sword, dagger or pouch from. Optionally 1 or 2 extra plaques can be inserted. The pieces are decorated by 5 different monster heads, made after the Lichtervelde monument.

In an account entry of the Holland nobleman Jan van Blois a similar belt is mentioned. But this one is heavier than mine and has little dogs, gnawing bones as decorations in the plaques.
'A silver gilded belt mounted on velvet, in the pieces stood little dogs gnawing bones, the silver weighing 6 marcs, per marc 4 lb. 16 s.'

Such belts could weigh even heavier. In a letter from 1403 the then c. 33 years old Hanseatic merchant Hildebrand Veckinchusen living in Bruges says that:
'My large silver girdle weighs 12 marcs and 2 ounces Troyes (in silver), and with the belt it weighs 13 marcs and 7 ounces Troyes.'

Helaas zijn zulke gedetailleerde cijfers als die van Hamburg niet overgeleverd voor Deventer. Wel hebben we een indicatie voor het bevolkingsaantal in de laatste vier decennia van de 14e eeuw. Doordat men jaarlijks per huishouden een bedrag moest afdragen aan de stad om de poortwachters te betalen weten we door optekening van de inning hiervan hoeveel huishoudens de stad minimaal telde.
Benders heeft in zijn boek 'Bestuurscultuur en Schriftcultuur' deze aantallen ter hand genomen en met 4,5 vermenigvuldigd om zo tot een minimaal aantal inwoners te komen. Tussen 1361 en 1391 kwam hij op 3.000-3.500 en van 1391 tot 1400 op 3.500-4.000. Natuurlijk als het te innen geldbedrag vrij laag was zullen meer huishoudens vermogend genoeg bevonden zijn om bij te dragen. Dit verklaard de uitschieters naar bijna 4.000 in 1372 en 4.500 in 1395.

It is a shame that such detailed numbers as those for Hamburg are not around for Deventer. But we do have some figures that allow us to calculate the minimum amount of inhabitants in the last four decades of the 14th century. Each year every each household was obliged to pay a fee with which the guards of the town gates were to be paid. Because of the entries for this in the cities accounts we know the minimum amount of Deventer households for those years. Benders has taken these in his book 'Bestuurscultuur en Schriftcultuur' and multiplied them by 4.5 to reach a minimum amount of inhabitants. Between 1361 and 1391 he came to 3,000-3,500 and from 1391 to 1400 he saw some 3,500-4,000. Of course when the annual fee was relatively small in a certain year, then more households would be deemed to being able to pay. This would explain the two high numbers of almost 4,000 in 1372 and 4,500 in 1395.


Als we de 4.000 van 1372 corrigeren naar 4 mensen per huishouden zoals bij de Hamburgse berekening, in plaats van Benders 4,5, dan zouden er minimaal dik 3.500 inwoners in Deventer hebben gewoond in dat jaar. Het is logisch te stellen dat degenen die de belasting voor de poortwachters ophoesten ook degene zijn die het burgerrecht genieten. Met deze aanname kunnen we de minimaal 3.500 burgers uit Deventer van 1372 gelijk stellen met de 4.800 uit Hamburg van 1376. Als we de situatie van Hamburg verder op de inwoners van Deventer zouden spiegelen zouden we de volgende verhoudingen krijgen.

If, per the Hamburg example, we use a multiplier of 4 instead of 4.5 like Benders did, there would have lived over 3,500 inhabitants in Deventer in 1372. Logically only people that had citizens rights would be paying the tax for their town gate guards. Assuming this, the minimum of 3,500 citizens of Deventer can be compared to the 4,800 of Hamburg of 1376. If the Hamburg case would be further mirrored on the inhabitants of Deventer we would get the following proportions.

Totaal aantal inwoners / Total number of inhabitants: 6,000

Aantal burgers / Number of citizens: 3,550
Aantal niet-burgers / Number of non-citizens: 2,450

Aantal kooplieden / Number of merchants: 130
Aantal ambachtslieden / Number of craftsmen: 750
Aantal overige beroepsmatigen / Number of other professionals: 10



Van Deventer is als een van de weinige steden een handschrift bewaard gebleven met daarop de namen van de nieuw ingeschreven leden van het koopmansgilde. De aantallen nieuwe leden zijn interessant om te zien.

Deventer is in the extraordinary position that its merchant guild roll, with all the names of newly made members, is still extant. The numbers of new members are interesting to see.





Gemiddeld werden er dus elk jaar zo'n 16 a 17 nieuwe leden toegelaten. Helaas weten we niet het totale aantal leden. Alleen maar dat hun lidmaatschap gemiddeld 28 jaar duurde. Terugkoppelend naar de prognose van ca. 130 kooplieden rond 1370, betekend dat:

130 / 28 = een gemiddelde van 4.5 lidmaatschap beeindigingen per jaar
4,5 / 1.3 = 3.5 % lidmaatschap beeindigingen per jaar
17 / 1.3 = 13 % nieuwe leden per jaar
13 - 3.5 = 9.5 % groei per jaar

Deze 9,5 % groei is best fors. Stel het aantal leden was niet 130 maar bijvoorbeeld 170:

170/28 = een gemiddelde van 6 lidmaatschap beeindigingen per jaar
6/1,7 = 3.5 % lidmaatschap beeindigingen per jaar
170/17 = 10 % nieuwe leden per jaar
10 % - 3,5 % = 6,5 % groei per jaar

Deze 6,5 % jaarlijkse groei van het koopmansgilde klinkt al iets plausibeler. Dit is nog steeds veel. Maar het zal niet zonder reden geweest zijn dat Deventer een 5e jaarmarkt erbij kreeg in 1386.


On average this means some 16 to 17 new members were admitted each year. We know the average membership lasted 28 years. So calculating with the assumed 130 members around 1370 this would result in:

130 / 28 = an average of 4.5 membership terminations per year
4,5 / 1.3 = 3.5 % membership terminations per year
17 / 1.3 = 13 % new members per year
13 - 3.5 = 9.5 % growth per year

This 9,5 % growth per year is quite large. So let’s suppose a number of, for example, 170 members:

170/28 = an average of 6 membership terminations per year
6/1,7 = 3.5 % membership terminations per year
170/17 = 10 % new members per year
10 % - 3,5 % = 6.5 % growth per year

This 6.5 % of annual growth sounds more plausible. It is still quite a lot. But it was probably not without reason that Deventer received rights in 1386 to stage a fifth annual market.


Met zo'n 170 kooplieden zou Deventer dus redelijk gelijk met Hamburg staan qua commerciële activiteiten rond 1370. Alleen de nadrukkelijke bierindustrie zoals in Hamburg was niet aanwezig in Deventer. Deventer fungeerde vooral als internationale overslaghaven, als 'mainport', met haar wekenlang durende jaarmarkten waar men vier a vijf keer per jaar op af kwam, van Brugge tot Leipzig.

With some 170 merchants, Deventer would have been Hamburgs equal in commercial activities around 1370. Of course Deventer did not have the explicit beer brewing industry that Hamburg had. Instead it was more of a international port of transfer, with her weeklong annual markets, where people from Bruges to Leipzig flocked to, four to five times a year.

Nadat in 1375 in Hamburg een opstand was neergeslagen, moesten alle meester ambachtslieden en kooplieden in 1376 een eed afleggen dat ze de wapens niet meer op zouden nemen. De lijst met hun namen is helaas in 1842 verbrand, maar gelukkig heeft iemand wel het jaar daarvoor de aantallen per beroepsgroep nog weten te noteren.

After an uprising had been crushed in Hamburg in 1375, all the master craftsmen and merchants had to swear an oath in 1376, promising never again to take up arms. Sadly, the list with their names was burned in 1842, but luckily their numbers per profession had been noted down the year before.


Kooplieden / Merchants
Mercatores de Flandren - 84 - Vlaanderenvaarders / Flanders merchants
De Lubeker vaar - 40 - Lübeckvaarders / Lübeck merchants
Mercatores de Anglia - 35 - Engelandvaarders / England merchants
Pannicidae - 19 - Wantsnijders / Broadclothcutters
= 178

Brouwers / Brewers
Braxatores de Aemestelredamme - 126 - Voor Amsterdam / For Amsterdam
Braxatores de Stauia - 55 - Voor Stavoren / For Stavoren
In der rodingesmarke - 46 - In de wijk Rodingesmark / In the Rodingesmark neighbourhood
In nova platea pistorum - 33 - In de wijk Nieuwe Bakkerstraat / In the neighbourhood New Bakerstreet
In parochia St. Jacobi - 197 - In de wijk Sint Jacob / In the neighbourhood of Saint Jacob
= 457

Overige ambachten / Other crafts
Doliatores - 104 -Kuipers / Coopers
Carnifices 57 - Vleeshouwers / Butchers
Cerdones 52 -Leerlooiers / Tanners
Sutores 47 - Schoenmakers / Shoemakers
Pistores 36 - Bakkers / Bakers
Fabri 36 - Smeden / Smiths
Piscatores 31 - Vissers / Fishermen
Carpentarii 30 - Timmerlieden / Carpenters
Sartores 28 - Kleermakers / Tailors
Institores 21 - Kramers / Vendors
Tornatores 16 - Houtdraaiers / Woodturners
Kannengheyter 12 - Kannengieters / Jugcasters
Haringwascher 10 -Haringschoonmakers / Herringcleaners
Kertzengether 9 -Kaarsengieters / Candlemakers
Aurifabri 9 - Goudsmeden / Goldsmiths
Pictores 9 - Schilders / Painters
Linifices 9 - Linnenwevers / Linnenweavers
Pellifices 8 - Pelsers / Furriers
Funifices 6 - Zeilmakers / Sailmakers
Wullenweuere 6 - Wolwevers / Woolweavers
Stubarii 4 - Badhuis eigenaren / Bathhouse owners
= 540

Totaal / Total = 1.175



Hamburg was duidelijk een groot bierbrouwerscentrum en voerde haar bier vooral uit naar het huidige Nederland. Het relatief grote aantal van 178 kooplieden is ook opvallend en tekenend voor het feit dat Hamburg een belangrijke Hanzestad was.
Stel Hamburg had zo'n 1.200 gezinshoofden met burgerrecht, namelijk de bovenstaande lijst en nog een aantal schoolmeesters, advocaten, apothekers en chirurgijns e.d. En stel gemiddeld telde men 4 mensen per huishouden, dan waren er 4.800 mensen woonachtig in een Hamburger burgergezin.
Volgens een plakaat in het Museum für Hamburgische Geschichte zou Hamburg rond 1375 ca. 8.000 inwoners gehad hebben waarvan 60 % met burgerrecht en 40 % zonder. En 60 % van 8.000 is 4.800, een ondersteuning voor mijn berekening. Dit betekend dat er 3.200 niet-burgers in Hamburg huisden; zo'n 800 gezellen en dagloners, met hun gezinnen.




Clearly Hamburg was a large beerbrewing centre and exported its beer mainly to the Netherlands. The relatively large number of 178 merchants is also worth noticing and can be seen as a sign of Hamburgs importance as a Hansa city.
Suppose that Hamburg had 1,200 heads of household with citizens rights; that is the list of 1,175 and some 25 others like schoolmasters, lawyers, apothecaries, doctors etc. And suppose on average each household contained 4 people. This would mean that there lived 4,800 people in a citizens household in Hamburg.
According to a plaque in the Museum für Hamburgische Geschichte, Hamburg had about 8,000 inhabitants in 1375, of which 60 % with citizens rights and 40 % without. And 60 % of 8,000 is 4,800, so this supports my calculations. And this means that there were 3,200 non-citizens living in Hamburg; some 800 apprentices and day labourers, with their families.

Ik vond deze bepaling van 1382 voor de smedenknechten van de stad Riga (oude Hanzestad) over wat zij moesten maken als meesterstukken voordat zij 'zijnes zelven' (zelfstandige meester) konden worden. Het past goed bij de teksten over smeedgereedschappen die ik een paar maanden terug gepost heb.

I found this law for 1382 meant for the smiths apprentices in the town of Riga (old Hansa town) stating what masterpieces they had to make before they could be 'themselves' (independent master). It goes well with the texts about smithy tools I posted a few months ago.


Vortmer so neschal neen denst knecht in vnseme ampte synes sulues werden hee en hebbe hier gedenet en jaer vnde vortmer wanner hee synes sulues werden wil. Is hee en groffsmedeknecht hee schal smeden eer hee synes sulues wert een gud tymmerbijl vnde schal smeden en gude sadelexen vnde een gud hufiseren. Vnde is hee en cleensmydeknecht hee schal smeden (eer hee synes sulues wert) een gud par sporen vnde en gud par stegerrepe vnde schal maken een gud slod van dreen crusen dat dee dree stacke jo vnstraffelke syn. Vnde is hee een messer smede knecht hee schal smeden en gud weyde mes een gud stekemest vnde een hud brodmest dat desse dre jo vnstraffelke stan. Dyt scholen desse vorss. dre smeden in des werkemesters hues welker dee synes sulues werden wil.

In de erfenis-wetten van de Westfaalse stadjes Geseke en Rüthen staan lijsten opgesteld met smidse gereedschappen. Hierdoor krijg je een leuk inkijkje in wat voor dingen een smid moest hebben om te kunnen werken én hoe die toen genoemd werden.

In the laws on inheritance of the Westphalian towns of Geseke and Rüthen one can find lists of smithy tools. It gives a nice insight into what tools a smith needed to have and what their names were.


Geseke, c. 1360-70

Wat men ghevet tho der smede herwede. Dat beste anebelte, is dar nicht dan eyn dat selvet hort dar to, sint dar mer, de anderen bliven in der were, twe blasbelge eyn hanthamer und eyn vorhamer, eyn scherven tange und eyn hant tange, eyn scredere, eyn spunt nagel yseren, eyn hofnagel yseren, eyn hofhamer, eyn hoftange, scufyseren, zentyseren, hofmest, de esen quast, de wellenlepel, hertyseren, eyn underyseren, eyn spankrampe, eyn stempel, eyn dorslach und dat scortevel.

'What is given to the smiths inheritance. The best anvil, is it not there then one that belongs thereto too, are there more, then the others stay in the inheritance, two bellows, a handhammer and a forehammer, a plate pair of plyers and a hand pair of plyers, an anvil chisel, a rivet nail iron, a hoofnail iron, a hoofhammer, a hoof pair of plyers, shoveliron, 'zent?' iron, hoofknife, an ashes brush, the welding spoon, hearth iron, a underiron, a tensionclamp, a stamp, a nail punch and an apron.'


Rüthen, 14th c.

Wer et eyne Smyt do ghvet he tho dussen vorgen. dingen est se da synt, syne blaasbeelghe, synen hanthamer, eyn lopen, eynen hofhamer, eyne hoftangen, eyn scorthevel und eyn scufyseren.

'Is it a smith, then he gives in addition to the forsaid things, if they are there, his bellows, his handhammer, a small shovel, a hoofhammer, a hoof pair of plyers, an appron and a shoveliron.'

Laatst vond ik een wet ten behoeve van de wantsnijders in het vreedzaam reguleren van hun handel in stoffen in Lüneburg van 1402. In het kader van het bouwen aan mijn personage als koopman uit Deventer vond ik dit erg leuk om te lezen. Hier volgen een aantal bepalingen uit dit document, met snelle niet helemaal foutloze vertaling door mij:

Some days ago I found a law which regulates the cloth cutters trade in cloth in Lüneburg in 1402. As I am still or always constructing a merchants persona from Deventer I found this very interesting to read. Here is a selection from this document, with quick and very dirty translation by me:


Item ok enschal nemant deme anderen sine koplude enttheen efte entropen, wan se over dem renstene gaen; vor wes kisten se negest syn, de mach en tospreken, eft he wylle.

Niemand (geen wantsnijder) zal de anderen hun kooplieden (klanten) ontnemen (?) of toeroepen, wanneer ze over de stenen lopen; voor wiens kist ze het meest dichtbij zijn, diegene mag hen toespreken, als hij wil.

No one (no cloth cutter) shall take or call away another mans merchant (customer), when they walk over the stones; for whoms chest they are standing closest, he may call to them, if he wishes.


Item nemant schal sin want uppe de bank setten vor synes naber kisten, he endo dat myt synes naburs willen.Wert he darumme beclaged, he schal dat betere myt III lb.

Niemand zal zijn stoffen op tafel zetten vóór zijn buren hun kisten, tenzij met goedkeuring van zijn buren. Als hij daarom aangeklaagd wordt, zal hij 3 lb. moeten betalen als boete.

No one shall put out his cloth on a table in front of the chests of his neighbours, unless with their consent. If he is accused of doing this, he shall have to pay a fine of 3 lb.


Item ok enschal nemant syn want hoger upstapelen vor sine kisten uppe der bank, dan VI stucke smales Engels. We sin want utsettet, de schal dat wedder insetten alse he ersten kan, dat he synem nabure nynen schaden do.

Ook zal niemand zijn stoffen hoger opstapelen voor zijn kist op de tafel, dan 6 stukken smal Engels. Wie zijn stoffen naar buiten zet, die zal dat weer naar binnen zetten zo snel hij kan, zodat hij zijn buren geen schade doet.

Also no one shall stack up their cloth before their chest on the table higher than 6 pieces of narrow English (cloth). Who puts out their cloth, he shall get it back in as soon as possible, so as not to harm his neighbours.


Item kemen koplude uppe de lofynnen efte up dat wanthus unde spreken in dat gemeyne: "wy hadden gerne want", edder: :"ick hadde gerne want", so schal nymant spreken: "wat wande wolde gy hebben?" men he mach spreken: "des is hyr genoch veyle". Nemant endegedinge myt den luden, mer malk ga vor syne kisten; vor wes kisten de koplude negest komen, de spreke en to unde vorkope en, ist he kome.

Als er kooplieden in de losinnen (marktplaats?) of in het wanthuis binnenkomen en in het algemeen spreken: "wij hadden graag stoffen", of "ik had graag stof", dan zal niemand zeggen: "wat voor stoffen wil jij hebben?" maar hij mag spreken: "er is hier genoeg". Niemand gaat onderhandelen met de kooplieden, maar elk gaat voor zijn kist staan, en voor wiens kist de kooplieden het meest dichtbij komen, die spreekt hij toe en verkoopt hij aan, als ze zijn gekomen.

When merchants enter the losinnen (marketplace?) or the clothhall and in general say: "we would like to have cloth", or "I would like to have cloth", then no one shall say "what kind of cloth do you want?" but he may say "there is plenty enough here". No one shall go trade with the merchants, but each shall stand before his chest, and when their chest is closest when the merchants pass, he can talk to them and sell to them, if they come.


Item droge en kopman wand umme besyndes willen unde wolde darna to eneme anderen gaen unde halen ok want umme besyndes, des schal men nemande staden, id ensy dat he dat ander want wedderbracht hebbe synem nabure.

Als een koopman stof draagt om het te kunnen bekijken en als hij daarna naar een ander wil gaan om daar ook stof te halen om te bekijken, dit zal niemand toestaan, tenzij hij eerst de andere stof weer teruggebracht heeft bij zijn buur.

When a merchant carries cloth to look at and wants to go to another and get there also cloth to look at, no one shall allow this, unless he has first brought the cloth back to his neighbour.


...

Item eyn jewelik wantsnyder schal hebben enen wachter myt enem spete und mit enem ysern hode und mit ener luchten dar eyn licht inne barne vor siner wantkisten so lange bet de erste misse ut ys unde dat me van dage sen moge.

Elk wantsnijder zal hebben een wachter met een speer en een ijzeren hoed en met een lantaarn waar een kaars in brand voor zijn stoffenkist zo lang tot de eerste mis uit is en men de dageraad kan zien.

Each cloth cutter shall have a guard with a spear and a iron hat and a lantern with a burning candle in it, for his clothchest as long as the first mass is done and the break of day can be seen.


Item ok schal eyn jewelik wantsnyder sinen wachter anrichten, dat he nynerlye unstur dede in den wanttelden und myt synen medewachteren.

Ook zal elk wantsnijder zijn wachter instrueren, dat hij op geen manier onstoer doet in de stoffenruimtes en met zijn medewachters.

Also each cloth cutter shall instruct his guard, that he shall in no way behave uncouth in the clothrooms and with his fellow guards.

Iemand die een rijk laat-middeleeuws persona uit wil beelden, zij het een edelman, ridder of vermogend koopman, kan er niet omheen om ook naast de modieuze kleding ook de nodige accesoires aan te schaffen. Een van de belangrijkste, zoniet hét belangrijkste, accesoire was anno 1370 de riem. In een groot deel van de kunstwerken van rond die tijd worden de rijkelui afgebeeld met een brede met decoratieve edelmetalen plakken beslagen riem die laag op de heupen wordt gedragen. Het is een fashion-statement die nog lang in zwang zou blijven. Zelfs zo laat als ca. 1440-50 zijn er afbeeldingen te vinden van deze dracht.
De decoraties op die plakken konden van alles zijn. In kunst komen veel algemene gotische architecturale en florale motieven voor, maar uit historische bronnen blijkt dat bijvoorbeeld ook de volgende voorstellingen gebruikt werden: wilde mannen, stralen, kroenen & lewinnen mit sproken.

Somebody who wants to portray a late-medieval persona, be it a nobleman, knight or wealthy merchant, can not refrain from acquiring the appropriate accessories next to the fashionable clothing. One of the important, if not thé most important, accessory of c. 1370 was the belt. A lot of artworks of that time show the upper class wearing a wide belt low on the hips, which had big decorative plaques of precious metal mounted all around. It was a fashion-statement that would stay popular for quite a while. Even as late as 1440-1450 they can still be discerned in art.
The decorations on these plaques could be anything. In art a lot of gothic architecture and floral motives are shown, but from historical texts it becomes clear that amongst others the following were also en vogue: wild men, sunbeams, crowns and lions with verbs.

Detail, Lodewijk van Lichtervelde (+ 1375)

Al jaren had ik mijn zinnen op zo'n riem gezet, om te kunnen laten zien dat een florerende 1370 koopman (mijn Johan Crullinghe personage) er even 'bling bling' bij kon lopen als een adelijk iemand van die tijd. En nu dat ik een kleine geldsom heb geerfd van mijn grootvader, kan ik deze wens doen uitkomen.
De riem is onlangs besteld bij de Poolse goudsmid Przemyslaw Karcz (bedrijf: Bractea) en wordt geheel gebaseerd op de riem zoals afgebeeld op het grafmonument van Lodewijk van Lichtervelde (+ 1375) in het West-Vlaamse Koolskamp. In navolging van de variëteit in de decoraties in midden-laat 14e eeuwse rekeningposten heeft deze riem kleine monsterhoofdjes als versiering in de plakken riembeslag.

For years I have wanted such a belt, so I could show that a well-off 1370 merchant (my Johan Crullinghe persona) could walk the streets wearing as much 'bling bling' as your regular nobleman of that time. And now that I inherited a small amount of money from my grandfather, this wish can come true.
The belt has recently been ordered with the Polish goldsmith Przemyslaw Karcz (company: Bractea) and will be entirely based on the belt as depicted on the funerary monument of Lodewijk van Lichtervelde (+ 1375) in the West-Flemish town of Koolskamp. In accordance with the variety of decorations mentioned in mid-late 14th century wardrobe accounts this belt has little monsterheads as centerpieces in the plaques.

Afgelopen DB/HEI evenement te Ootmarsum, twee weken geleden, was de eerste keer dat ik mijn personage van Gosen de platemaker op een middeleeuwse markt heb kunnen neerzetten. Een platemaker was een ambachtsman die een plate maakte, het veertiende eeuwse borstkuras. Naast dit belangrijkste onderdeel van de wapenrusting maakte de platemaker ook andere harnasdelen zoals de helm en arm- en beenstukken.
Omdat het mij nog aan een mobiel middeleeuws smidsvuur ontbreekt moest ik op het evenement koud smeden. Gelukkig had ik nog een ca. 1350-75 wapenhuve liggen die middels koud smeden afgemaakt moest worden; namelijk het er aan vastklinken van buisjes waaraan een barbier (maliënkraag) kan worden bevestigd. Hier heb ik mij het weekend dus mee zoet gehouden.



Past DB/HEI event at a medieval market in Ootmarsum two weeks ago, was the first time I actually portrayed my persona of Gosen the platemaker as a practising craftsman. A platemaker was a guy who made a plate, as the 14th century cuirass was named in the Low Countries. Next to this important piece of the harness the platemaker also made other armourpieces such as the helmet and arm- and legarmour. Because I still lack a transportable medieval smithy fire I had to work the metal cold. Luckily I had a c. 1350-75 wapenhuve (bascinet for you English types) lying around which had to be finished. I rivetted the little tubes to this helmet, by which means it will be able to attach a barbier (maille collar) to it. I happily spent the weekend doing this.



Ook net op tijd voor dit zonovergoten evenement had ik het doek voor mijn nieuwe marktkraam provisorisch af. Toen ik het houtwerk ervan aanschafte had ik hem eigenlijk in gedachten voor mijn koopmanspersonage, maar tevens de platemaker maakt er dankbaar gebruik van!



Also just in time for this sunbathing event I had temporarily finished the cloth for my new medieval marketstand. When I purchased its woodwork I thought I was going to use it for my merchant persona, but the platemaker was happy to be able to use it too!

Afgelopen weekend was er een meubelmaakweekend bij Nijso thuis. Hierbij konden we gebruik maken van zijn grote tuin en werkschuur en daarnaast een waaier aan werktuigen: beitels, mokers, handzagen, potlood en meetlat en andere primitieve en minder primitieve al dan niet elektrische toestellen.
De planning was om twee tafels en twee banken te maken, maar daar zijn we snel van af gezien. Voor de twee tafels zijn de poten en tafelbladen op maat gezaagd, maar we kwamen er in de loop van het weekend achter dat we nog wat onderdelen te kort kwamen (o.a. deuvels).
Van de twee bankjes verkeerde één aan het einde van het weekend in een ver gevorderd stadium van afwerking.

Hieronder de methode Isis om middeleeuwse meubels te maken in vijf beknopte stappen:

1. Men neeme eenen grooten boom, in stucken gezaeghd.


2. Daarnaest neeme men vier wercklieden, ende men laete hen zaeghen ende beitelen.


3. Af en toe springhe men zelf hier en daar bij bij het werck.


4. Men eete wel ende genoegh opdat men vanden honger niet om zoude komen.


5. Men laate de onafgewerckte bank door onzen vrient Nijso afwerken opdat men haar kan meenemen naar Azincourt.


Het was een heel gezellig en productief weekend en zeker voor herhaling vatbaar! Mede omdat er nu bij Nijso drie half afgewerkte meubels staan zullen we toch nog een keer met een aantal van ons daarheen moeten bewegen.

Nijso zal jullie binnenkort ook nog verblijden met een berichtje over middeleeuwse meubels.

• Utrecht (Moneta Traiectensis)
• “het hof van Utrecht” (Moneta Insule Tra (iectensis), wat hier precies mee bedoeld werd is mij niet duidelijk, waarschijnlijk is dit De Weerd)
• Deventer (Moneta Daventrensis)
• Salland (Moneta de Zalandia, het is onduidelijk waar precies de munt is geslagen)
• Kampen (Moneta in Campen)
• Harderwijk (Moneta Nova Herderwicens – vreemd, aangezien Harderwijk ook een van de muntplaatsen van Gelre was)
• Vollenhove (Moneta Volenho)
• Hasselt (Moneta Nova de Hasselensis)

Het randschrift luidt: IOH + EPI + TRAIECTEN // MONETA + VOLEHO + TRAIE / IN DI EN NI